کولر گازی یکی از روشهای معمول برای خنک کردن محیط است. این سیستم ابتدا گاز را به مایع تبدیل کرده و سپس مایع را به گاز باز میگرداند تا سرما تولید کند (گرما را جذب میکند). اولین کولر گازی در سال ۱۹۰۲ توسط ویلیس کریر اختراع شد. انواع مختلفی از کولرهای گازی در بازار موجود هستند. کولرهای گازی پمپی دارای سیستمی هستند که گرمای موجود در محیط داخل اتاق را جذب میکنند (معمولاً بهتر از خارج) و آن را به خارج اتاق که گرمتر است منتقل میکنند.
کولرگازی چگونه کار می کند؟
کولرگازی در واقع از یک چرخه تبرید بهره میبرد که گرما را از یک مکان (در داخل اتاق) به مکان دیگری (خارج از اتاق) منتقل میکند. این چرخه شامل چهار بخش اصلی است:
- کمپرسور: کمپرسور، به عنوان یک موتور الکتریکی عمل میکند که گاز مبرد را فشرده میکند و این اقدام باعث افزایش فشار و دمای گاز میشود.
- کندانسور: کندانسور به عنوان یک تبادلگر حرارتی عمل میکند که گرمای گاز فشرده را به محیط بیرون منتقل میکند و باعث میشود گاز سرد شود و به مایع تبدیل شود.
- شیر انبساط: شیر انبساط به عنوان یک دریچه عمل میکند که جریان گاز را به سمت اواپراتور محدود میکند و باعث کاهش فشار گاز میشود.
- اواپراتور: اواپراتور به عنوان یک تبادلگر حرارتی عمل میکند که گرمای محیط را به گاز سرد شده منتقل میکند و باعث میشود گاز گرم شود و به گاز تبدیل شود.
عملکرد کولر گازی به شرح زیر است:
- اپراتور فشرده گاز مبرد را فشرده می کند تا به قوت میآید.
- گاز فشردهشده وارد کاندانسور میشود و گرمای خود را به محیط خارج میریزد.
- گاز خنک شده وارد شیر تنظیم کننده فشار میشود و فشار آن کاهش مییابد.
- گاز خنک شده و کمفشار وارد اپراتور میشود و گرمای محیط را جذب میکند.
- این چرخه بهطور مداوم ادامه پیدا میکند تا آن زمانی که دمای محیط به دمای تنظیم شده برسد.
کولرهای گازی، با استفاده از یک پره، هوای گرم داخل اتاق را به سمت اپراتور هدایت میدهند. هوای گرم از روی اپراتور عبور میکند و گرمای خود را به گاز خنک شده منتقل میکند. سپس هوای خنک شده توسط پره به داخل اتاق بازمیگردد.
برای کنترل کولرهای گازی، میتوان از کنترل دستی یا خودکار استفاده کرد. کنترل دستی اجازه به کاربر میدهد تا دمای اتاق را تنظیم کند. اما کنترل خودکار این امکان را به کولر گازی میدهد که دمای اتاق را به طور خودکار در دمای تنظیم شده حفظ کند.
نحوه سرما سازی در سیستم کولر گازی
ایجاد سرما در دستگاههای مختلفی مانند کولر، یخچال، و آبسردکن، روشهای مشابهی دارد. در سیستم کولر گازی، همانند یخچال، سرمایش از تبدیل گاز به مایع از طریق افزایش فشار و سپس تبدیل مایع به گاز ایجاد میشود. تفاوت اساسی، در خنک کردن کندانسور (رادیاتور) وجود دارد که در کولر گازی، با استفاده از هوای گرم شده بر روی کندانسور، حرارت لازم گرفته میشود. در یخچال، برعهدهی اواپراتور است که هوای خنک لازم برای سرمایش را تأمین کند.
ساختمان کولرهای گازی
سیستم کولر گازی مانند خیلی از لوازم خانگی، به ویژه یخچال، از دو بخش اساسی تشکیل شده است: بخش الکتریکی و بخش مکانیکی که در این مقاله به صورت خلاصه درباره هرکدام توضیح داده شده است.
قسمت الکتریکی
بخش الکتریکی کولرهای گازی از قطعات مختلف تشکیل شده که شامل: پریز و کابلهای اتصالی، کمپرسور، خازن، رله اضافه بار (اورلود)، رله روشنایی ترموستات، دکمه چند حالته (دکمه فن)، دکمه اصلی کولر و کنترل از راه دور (در کولرهای دو تکه) میشود.
در کولرهای گازی برای راهاندازی کمپرسور از یک یا حتی دو خازن استفاده میشود. استفاده معمولی از خازن به این شکل است که یک خازن برای راهاندازی موتور فن و یک خازن برای راهاندازی کمپرسور استفاده میشود؛ ظرفیت این خازنها در کولرهای مختلف متفاوت است.
قسمت الکتریکی
قطعات مکانیکی کولر گازی شبیه قطعات مکانیکی یخچال هستند. بین این قطعات میتوان به مواردی مانند: کمپرسور، کاندانسور (رادیاتور)، اواپراتور، فیلتر (درایر)، پروانه اواپراتور، لولههای کپیلاری، ظرف زیر کولر، خروجی هوا و فیلتر خروجی هوا اشاره کرد.
عملکرد کمپرسور در کولرهای گازی
درباره چگونگی عملکرد کمپرسور در سیستم کولر گازی باید گفت: این کمپرسورها دارای دو نوع مکانیزم هستند. برخی از این کمپرسورها از پیستون و میل لنگ تشکیل شدهاند. اما نوع دیگری از کمپرسورها بدون پیستون و میل لنگ استفاده میکنند و روتور با چرخش (به دلیل شکل خاص) گاز را از مسیر ورودی مکیده و به لوله خروجی منتقل میکند. این نوع کمپرسورها به عنوان کمپرسورهای دورانی شناخته میشوند.
در کولرهای گازی از دو پروانه استفاده میشود که معمولا بر روی یک محور اصلی نصب میشوند. یکی از پروانهها مسئول مکش هوا از مسیر ورودی است و با جریان آن، گرما را به محیط خارجی انتقال میدهد، پروانه دیگر که در قسمت جلوی موتور فن قرار دارد، هوا را از مسیر ورودی مکش کرده و با جریان آن، سرما را به محیط هدایت میکند.
کمپرسور و کندانسور در سیستم کولر گازی دوتکه
کمپرسور و کندانسور در کولرهای دو تکه در واحدی به نام یونیت خارجی نصب میشوند که قرارگیری آن در خارج از ساختمان است. همچنین، واحد تبخیر یا اواپراتور و شیر انبساط در بخشی به نام یونیت داخلی واقع شدهاند. اکثر کولرهای دو تکه دارای دستگاه کنترل از راه دور هستند. هوا برای ورود به داخل منزل یا محیط کار از یک دریچه ورودی عبور میکند که به عنوان خروجی هوا شناخته میشود. برای جلوگیری از ورود گرد و غبار و مواد دیگر به داخل منزل یا محیط کار، یک فیلتر سیمی یا اسفنجی پشت خروجی هوا قرار داده میشود.
تنظیم صحیح ترموستات اهمیت بسیاری دارد، زیرا نادرستی تنظیم ترموستات یا شارژ اضافی گاز اواپراتور و یا یخ زدن بخشی از لولههای برگشتی میتواند اتفاق بیفتد. این ممکن است منجر به ذوب شدن برف یا یخها و سرریز آب از کولر شود. برای پیشگیری از این موضوع، یک سینی زیر کولر قرار داده شده تا آب به خارج از کولر هدایت شود. سپس آبها با استفاده از یک لوله ویژه که در بخشی از سینی قرار دارد، خارج میشوند. بهطور معمول، یک لوله اتصال داده میشود تا از ریزش آب جلوگیری شود و با قرار دادن آن بر روی سطح زمین از پراکندگی آب در محیط جلوگیری شود.
انواع سیستم های کولرهای گازی
- کولرهای سقفی یا کاستی
- کولرهای داکتییا کانالی
- کولرهای چند شعبه یا مولتی
- کولرهای پرتابل (قابل حمل)
- کولرهای ایستاده
- کولرهای یک تکه یا پنجرهای
- کولرهای دو تکه (اسپلیت)